Amazone regenwoud: landroof en geweld voor biologische, eerlijke en duurzame palmolie

Luchtfoto van een klein dorp langs een kaarsrechte zandweg, met daarachter oliepalmplantages in het regenwoud. Het dorpje Gonçalves wordt omringd door Agropalma's oliepalmplantages die in het regenwoud zijn gekapt. (© Cicero Pedrosa Neto / Global Witness) Bijeenkomst in Vila Gonçalves Inwoners van het dorp Vila Gonçalves getroffen door landroof en geweld van de palmolie-industrie (© Karina Iliescu / Global Witness) Screenshot van de website van Agropalma met de logo's van de verschillende "keurmerken" die aan het bedrijf zijn toegekend Screenshot van de website van Agropalma met de logo's van de verschillende "keurmerken" die aan het bedrijf zijn toegekend (© RdR-Screenshot)

Palmolie van Agropalma, Brazilië, is gecertificeerd als biologisch, eerlijk en duurzaam met 10 verschillende keurmerken. Internationale voedingsbedrijven zoals Ferrero, Kellogg's en Nestlé kopen deze olie. Maar veel plantages zijn blijkbaar afkomstig van illegale landhandel. De inwoners klagen over geweld en mensenrechtenschendingen.

Appel

Aan: Levensmiddelenbedrijven, internationale certificeerders en keurmerkverenigingen, Braziliaanse autoriteiten

“Geen frauduleuze etikettering meer! Keurmerkorganisaties en levensmiddelenbedrijven: Stop landroof en geweld bij gecertificeerde palmolie.”

Lees de begeleidende brief

Agropalma, de grootste palmolieproducent in Brazilië, wordt beschouwd als een wereldwijd rolmodel in de sector. Het Braziliaanse bedrijf is gecertificeerd met tien internationale keurmerken voor biologische, eerlijke en duurzame oliepalmteelt: Daartoe behoren het biologische keurmerk van de EU (Bio-Verordening), het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA Organic) en JAS uit Japan, het fair trade-keurmerk IBD uit Brazilië en de keurmerken Roundtable for Sustainable Palm Oil (RSPO) en Palm Oil Innovations Group (POIG).

Tot de palmolieklanten van Agropalma behoren 20 internationale palmoliehandelaren en levensmiddelenproducenten, waaronder Alnatura, Danone, Ferrero (Nutella), Kellogg's, Mars, Mondelez (Oreo), Nestlé, PepsiCo, Unilever (Langnese) en Upfield (Rama).

Volgens Agropalma zijn de 39.000 hectare gecertificeerde oliepalmplantages, waarvan 4.000 hectare biologisch, tussen 1982 en 2002 gekapt in het Amazone regenwoud in de deelstaat Pará. Bovendien claimt het bedrijf 64.000 hectare "beschermingsbos" als zijn eigendom, waarop Agropalma vermeende klimaatbeschermingsprojecten (REDD+) uitvoert.

Veel van het land van Agropalma blijkt verkregen door illegale toe-eigening van staatsgrond, van lokale gemeenschappen en van inwonende kleine boeren, zo meldt Publica. Agropalma wordt beschuldigd van landroof en 58 duizend hectare grond is door de rechter nietig verklaard, kopt de krant Ver O Fato in een uitgebreid achtergrondartikel over het palmoliebedrijf.

Bewoners klagen ook over geweld, blokkades van wegen en het versperren van toegang tot openbare plaatsen zoals rivieren en begraafplaatsen door het bedrijf. Mensenrechtenorganisaties zoals Global Witness klagen over geweld en mensenrechtenschendingen. De Braziliaanse Orde van Advocaten meldt zeer slechte arbeidsomstandigheden, uitbuiting en knevelcontracten op de plantages van Agropalma.

Achtergronden

Landroof en geweld tegen de bevolking

De oliepalmplantages en het land van Agropalma overlappen met het voorouderlijk land van de gemeenschappen van Balsa, Turiaçu, Vila do Gonçalves en Vila dos Palmares do Vale Acará in de deelstaat Pará. De dorpen die verenigd zijn in de vereniging ARQVA (Associação dos Remanescentes de Quilombos da Comunidade da Balsa, Turiaçu, Gonçalves e Vila Palmares do Vale do Acará) en bewoond worden door een meerderheid van Afro-Brazilianen (Quilombolas) beschuldigen Agropalma ervan zich het land met geweld en met illegale landtitels en fraude te hebben toegeëigend1.

"Agropalma respecteert noch de besluiten van de justitie noch die van het Ministerie van Justitie", verklaart Quilombola-leider Joaquim dos Santos Pimenta. Hij verwijst naar beslissingen van het gerechtshof van de deelstaat Pará, dat in 2018 de registratie van twee boerderijen van Agropalma2 blokkeerde: "De grond van de boerderijen Roda de Fogo en Castanheira is verkocht op basis van valse documenten die zijn afgegeven door een niet-bestaand notariskantoor en door niet-gekwalificeerde personen", motiveerde het hof het besluit. Nadat Agropalma beroep had ingesteld, heeft ook het gerechtshof van de staat Pará de doorhaling van de registratie van de twee bedrijven3 in tweede aanleg bevestigd.

Onderzoeker Elielson Pereira da Silva van de Universidade Federal do Pará (UFPA), die sinds 2019 de sociaal-ecologische ontwikkeling van gemeenschappen te midden van oliepalmmonoculturen bestudeert, legt uit: "We hebben een reeks schendingen vastgesteld sinds de jaren tachtig, toen de Quilombolas van hun grondgebied werden verdreven. Het grondgebied dat door deze families wordt opgeëist, wordt op deze vervalste inschrijvingen in het kadaster overlapt met grond die toebehoort aan Agropalma", aldus de onderzoeker4.

De bevolking beschuldigt Agropalma er ook van gewapende veiligheidsagenten in te zetten om de toegang te blokkeren tot openbare gronden zoals de oevers van de Acará-rivier, die ontelbare lussen door het regenwoud meandert, maar ook tot eigendommen zoals begraafplaatsen. Vissen in de rivier speelt een belangrijke rol voor de voeding van de mensen. Bovendien blokkeert het bedrijf de voorouderlijke doorgangsrechten met hekken, bouwafvalcontainers die midden op de hellingen worden gedumpt en diepe sloten die worden gegraven.

Agropalma-groep

De Agropalma-groep maakt deel uit van de Braziliaanse bankgroep Alfa, die ook toeristische en bouwbedrijven omvat. Volgens verslagen van Valor Económico zal Agropalma samen met andere bedrijven worden verkocht 5.

De "grootste producent van duurzame palmolie in Amerika", zoals het bedrijf zelf claimt, heeft tussen 1982 en 2002 oliepalmplantages in het regenwoud gekapt6. Agropalma produceert gecertificeerde biologische palmolie op 4.015 hectare en conventionele palmolie op 36.000 hectare. Bovendien bezit het bedrijf 3.200 hectare wegen en fabrieken en 64.000 hectare "beschermend bos". Dit brengt het totale landoppervlak onder controle van Agropalma op ruim 107.000 hectare.

Naast de oliepalmplantages heeft Agropalma zes palmoliemolens, twee palmolieraffinaderijen en een exportterminal. Volgens Agropalma gaat ongeveer 95% van de export naar Europa en 5% naar de VS7.

Klanten van Agropalma

Tot de palmolieklanten van Agropalma behoren 20 internationale landbouwmultinationals, exploitanten van oliemolens en levensmiddelenbedrijven, waaronder:

  1. AAK88

  2. ADM9

  3. Alnatura10

  4. Bunge11

  5. Cargill12

  6. Danone13

  7. Ferrero14

  8. General Mills15

  9. Hershey16

  10. Kellogg Company17

  11. Mars18

  12. Mondelez19

  13. Nestle20

  14. Olenex 21

  15. PepsiCo22

  16. Pz Cussons23

  17. Unilever24

  18. Upfield25

De milieu- en mensenrechtenorganisatie Global Witness heeft de bedrijven schriftelijk om commentaar gevraagd op de aantijgingen tegen Agropalma. Sommigen hebben slechts in algemene termen gereageerd. Ze verwijzen naar de keurmerken, gaan niet in op de beschuldigingen tegen Agropalma en geven geen concrete stappen aan om Agropalma uit te sluiten26

Over de keurmerken van Agropalma:

Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie – Roundtable for Sustainable Palmoil (RSPO)

Ongeveer 5.000 bedrijven en NGO's wereldwijd zijn aangesloten bij het RSPO-keurmerk, dat – naar eigen zeggen – "duurzame en maatschappelijk verantwoorde palmolieteelt" wil bevorderen.

Momenteel bedraagt het areaal van de door RSPO gecertificeerde oliepalmplantages 3,5 miljoen ha (2022).

Volgens RSPO is bij Agropalma sinds 2011 107.506 hectare – dus 100% van het landoppervlak – gecertificeerd als duurzaam en maatschappelijk verantwoord volgens de norm29. Vanwege de landconflicten bij Agropalma werd in 2015 al een klacht ingediend bij RSPO. Eind 2020 werden de klachten door RSPO verworpen met het argument dat het grondgeschil een zaak was voor de Braziliaanse rechtbanken30 31 32. Agropalma deed de klachten af als "absurde beweringen"33.

Begin december 2022 schreven honderd organisaties uit de hele wereld – waaronder Red het Regenwoud – een open brief waarin ze het greenwashing van gecertificeerde palmolie door RSPO veroordeelden en opriepen om daarmee te stoppen34.

Palmolie Innovatiegroep - Palm Oil Innovations Group (POIG)

Agropalma is ook stichtend lid van de Palm Oil Innovations Group (POIG), die in 2013 samen met Greenpeace en het WWF is opgericht. POIG is opgericht door de organisaties samen met enkele palmoliebedrijven en hun klanten omdat de normen en prestaties van RSPO voor hen niet voldoende waren.

Momenteel horen drie palmolie-producenten (Agropalma, Daabon, Musim Mas), vier palmolie-consumenten (Danone, Ferrero, L´Oreal, Stephenson) en acht NGO’s tot POIG. Greenpeace is ondertussen lid-af.

POIG beweert de strengste eisen ter wereld te hebben voor de teelt en de productie van palmolie. "POIG richt zich op de drie thema's milieuverantwoordelijkheid, partnerschappen met gemeenschappen, waaronder werknemersrechten, en bedrijfs- en productintegriteit", aldus de website van de organisatie35.

De certificering in het kader van RSPO en POIG gebeurt door erkende certificeerders met jaarlijkse audits en bezoeken ter plaatse. In het laatste certificeringsverslag van POIG van 31 januari 2022 zijn helemaal geen klachten bij Agropalma vermeldt36:

"De analyse van de documentatie en de interviews met managers, coördinatoren, werknemers, vakbonds- en gemeenschapsvertegenwoordigers van Agropalma brachten geen schendingen aan het licht", concludeert het rapport. Verder staat er maar liefst negen keer in het rapport: "Agropalma en het land van de boeren is privé. Er wordt geen gemeenschapsgrond voor palmplantages gebruikt".

Op de “Scorecard on palm oil producers” van Greenpeace staat Agropalma op de eerste plaats van de beoordeelde bedrijven37. Agropalma heeft ook een uitstekende score van 86 procentpunten in de SPOTT-beoordeling van de Zoological Society of London, waaronder 92 procentpunten voor de naleving van "gemeenschaps-, land- en arbeidsrechten"38.

Bio Suisse

Naast de tien bovenvermelde labels was Agropalma's palmolieraffinaderij Cia Refinadora da Amazonia tot medio 2022 ook gecertificeerd met het Zwitserse biolabel Bio Suisse37. De Zwitserse vereniging van kleine boeren Uniterre38 heeft bij Bio Suisse een klacht ingediend over de certificering van 2021. In het voorjaar van 2022 liep de certificering af en werd deze niet verlengd zoals in de voorafgaande jaren. Laurent Vonwiller van Uniterre ziet dit als het resultaat van de dialoog met Bio Suisse, die nu zijn vruchten zou afwerpen, zoals te lezen staat in het tijdschrift Kultur und Politik 3-22 van Bioforum Schweiz39. Bio Suisse daarentegen schrijft aan Red het Regenwoud dat "de dialoog tussen Uniterre en Bio Suisse geen enkele invloed heeft gehad op deze beslissing". 

Volgens Vonwiller heeft Bio Suisse "niet de moed om te erkennen dat het jarenlang een bedrijf heeft gesteund dat gebaseerd is op industriële landbouw en dat op grote schaal (en met de steun van de RSPO!) heeft gefraudeerd met eigendomstitels en landroof." Bovendien ontbreekt, volgens hem, "een teken van solidariteit met de ontheemde gemeenschappen die momenteel vechten om het door Agropalma gestolen land terug te krijgen."


Voetnoten

1 E joio e o trigo (2022). No Pará, quilombolas são encurralados por seguranças armados e encapuzados de fornecedora da Nestlé: https://ojoioeotrigo.com.br/2022/02/Quilombolas-encurralados-por-segurancas-armados-e-encapuzados-da-agropalma-fornecedora-de-oleo-de-palma-para-nestle/

2 Ministério Público del Estado de Pará (2018). Justiça determina bloqueio de matrículas de fazendas da Agropalma https://www2.mppa.mp.br/noticias/justica-determina-bloqueio-de-matriculas-de-fazendas-da-agropalma.htm

3 TRIBUNAL DE JUSTIÇA DO ESTADO DO PARÁ (2021). APELACÃO 0803639-54.2018.8.14.0015: http://177.125.100.71/pje/6537838

4 Pública (2022). Com inércia do governo, empresas do dendê avançam sobre terras públicas da Amazônia: https://apublica.org/2022/08/com-inercia-do-governo-empresas-do-dende-avancam-sobre-terras-publicas-da-amazonia/

5 Valor Económico (2022). Herdeiras de Aloysio Faria colocam Alfa e mais duas empresas à venda:https://valor.globo.com/financas/noticia/2022/09/16/herdeiras-de-aloysio-faria-colocam-alfa-e-mais-duas-empresas-a-venda.ghtml

9 ADM (2022). List of supplying mills: https://www.adm.com/globalassets/sustainability/sustainability-reports/2022-reports/adm-mainz-2021-q1---q4.pdf

10 Allnatura (2022). Unser Beitrag für Mensch und Erde. Nachhaltigkeitsbericht 2021/22, Seite 28: https://kiosk.alnatura.de/alnatura-nachhaltigkeitsbericht-2021-2022/66811371

Allnatura (2022) Häufige Fragen: Palmöl: https://www.alnatura.de/de-de/magazin/palmoel-faq/

12 Cargill (2022). Cargill Global Mill List - Quarter 2, 2022: https://www.cargill.com/doc/1432132443976/cargill-palm-mill-list.pdf

21 Olenex Edible Oils GmbH – Brake (2021). Traceability Summary – Supplies July 2020 – June 2021: https://olenex.com/wp-content/uploads/2021/10/Europe_Q32020-Q22021_Brake_211021.pdf

23 PZ Cussons (2021). PZ Cussons Palm Oil Mill List – July 2021: https://www.pzcussons.com/wp-content/uploads/2021/10/PZC-Palm-Oil-Mill-List-July-2021.pdf

25 Upfield (2021). Palm Oil Mill List for Publification: https://upfield.com/wp-content/uploads/2021/10/Mill-list-for-publication-20211008.pdf

26 Business and Human Rights Ressource Center (2022). Brazil: 20 international brands named by Global Witness as major buyers of palm oil from producers linked to alleged human rights violations: https://www.business-humanrights.org/en/latest-news/brazil-20-brands-are-named-by-global-witness-as-major-buyers-of-palm-oil-from-producers-whose-activities-the-ngo-links-to-hr-violations/

27 Roundtable for Sustainable Palm Oil (2022). Agropalma - Annual Communication of Progress 2021:https://document.rspo.org/2021/Agropalma_Group_ACOP2021.pdf

28 RSPO-Beschwerdegremium (2015). Schreiben an das RSPO-Sekretariat vom 13. Aug. 2015https://ap8.salesforce.com/sfc/p/#90000000YoJi/a/90000000PY7i/icaUzhunFy61oOa_qRh2Bga9.oEOd4Mdcr.RYtH8hqE

29 RSPO-Beschwerdegremium (2015). Schreiben an das RSPO-Sekretariat vom 31. Aug. 2015:https://ap8.salesforce.com/sfc/p/#90000000YoJi/a/90000000PY7Y/pUXAzZPqGlWKrkzJlY1R8IlM90.PY8Vf1maBxNd9IuU

30 RSPO-Beschwerdegremium (2020). Re: Final decision by the Complaints Panel on the Complaint against Agropalma Group (Membership No.:1-0003-04-000-00):https://rspo.my.salesforce.com/sfc/p/#90000000YoJi/a/0o000000i0eK/nnWdyQPdKuzo1VB_MAj2Uy4TQQym.VPVmMdBP.T73gc

31 RSPO-Beschwerdegremium (2015). Agropalma's official response to false accusations against its behalf:https://ap8.salesforce.com/sfc/p/#90000000YoJi/a/90000000PY7d/_nolTXvKwUaonrszqIXL_CbPJDXzI6NMTicNUsDd6xE

32 GRAIN (2022). Roundtable on Sustainable Palm Oil: 19 years is enough: https://grain.org/en/article/6925-roundtable-on-sustainable-palm-oil-19-years-is-enough

33 Palm Oil Innovations Group (ohne Datum). ABOUT POIG: http://poig.org

34 Palm Oil Innovation Group (2022). Palm Oil Innovation Group Verification Report For Agropalma Group In Tailândia, Acará and Tomé-Açú/Pará, Brazil: http://poig.org/wp-content/uploads/2022/04/Agropalma-POIG-Verification-Report-2021-Final-Public.pdf

36 The Zoological Society of London/SPOTT (2022). Agropalma Group: https://www.spott.org/palm-oil/agropalma-group/date/november-2020/

37 International Certification Bio Suisse AG (2021). CERTIFICATE Agropalma Group / Cia Refinadora da Amazonia: https://agropalma.com.br/wp-content/uploads/2022/01/biosuisse.pdf

39 Bioforum Schweiz (2022) in Kultur und Politik 3-22. Dialog über Palmöl trägt erste Früchte – mehr Veränderung nötig! Ist Bio-Suisse-Palmöl nachhaltiger als konventionelles Palmöl?

Begeleidende brief

Aan: Levensmiddelenbedrijven, internationale certificeerders en keurmerkverenigingen, Braziliaanse autoriteiten

Geachte dames en heren,

Wij roepen u op de certificeringen die aan het Braziliaanse palmoliebedrijf Agropalma zijn toegekend onmiddellijk in te trekken en geen palmolie van Agropalma meer te kopen.

Hervorm de normen van de keurmerken, de controles en het proces van de certificeringen zodat er een einde komt aan de fraude en de oplichting met gecertificeerde palmolie.

Zorg ervoor dat Agropalma’s geweld en mensenrechtenschendingen tegen de plaatselijke bevolking onmiddellijk ophouden en dat de doorgangsrechten en de toegang tot openbaar land volledig worden hersteld en de mensen worden gecompenseerd.

Wij roepen de Braziliaanse autoriteiten op om de mensenrechten van de bevolking te garanderen en te handhaven. Zo moet eindelijk de juridische situatie van het land van Agropalma definitief worden opgehelderd en het illegaal verworven of gestolen land terug worden gegeven aan de oorspronkelijke eigenaars.

Met vriendelijke groet

Footnotes

Bio-Verordening

Verordening inzake de biologische productie en de etikettering van biologische producten: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:32007R0834

Europese Commissie (zonder datum). Wat is het doel van het biologo? https://agriculture.ec.europa.eu/farming/organic-farming/organic-logo_nl


USDA Organic

IBD (2021). Certificate of Organic Operation. Operator certified to USDA – National Organic Program: https://agropalma.com.br/wp-content/uploads/2022/01/usda.pdf




RSPO

Roundtable for Sustainable Palm Oil (2022). RSPO Annual Communication of Progress 2021: https://document.rspo.org/2021/Agropalma_Group_ACOP2021.pdf


POIG

Palm Oil Innovation Group (2022). Palm Oil Innovation Group Verification Report For Agropalma Group In Tailândia, Acará and Tomé-Açú/Pará, Brazil: http://poig.org/wp-content/uploads/2022/04/Agropalma-POIG-Verification-Report-2021-Final-Public.pdf


Publica

Publica (2022). Com inércia do governo, empresas do dendê avançam sobre terras públicas da Amazônia: https://apublica.org/2022/08/com-inercia-do-governo-empresas-do-dende-avancam-sobre-terras-publicas-da-amazonia/


Ver O Fato

Ver O Fato (2022). BOMBA – Acusada de grilagem e com 58 mil hectares cancelados pela justiça, Agropalma está à venda: https://ver-o-fato.com.br/bomba-acusada-de-grilagem-e-com-58-mil-hectares-cancelados-pela-justica-agropalma-esta-a-venda/


Global Witness

Global Witness 2022. Brazil’s biggest palm oil producers Agropalma and Brasil Biofuels accused of serious human rights violations against communities in the Pará region: https://www.globalwitness.org/en/press-releases/brazils-biggest-palm-oil-producers-agropalma-and-brasil-biofuels-human-rights-violations-para-region/

Global Witness 2022: Major international brands sourcing from Brazilian palm plantations linked to violence, torture and land fraud in the Amazon: https://www.globalwitness.org/en/campaigns/environmental-activists/amazon-palm/


Braziliaanse Orde van AdvocatenOrdem dos Advogados do Brasil Seccional Pará (2015). Comissão da OAB/PA denuncia reais condições de trabalho em fazendas de cultivo de dendê no Pará: https://www.oabpa.org.br/noticias/comissao-da-oabpa-denuncia-reais-condicoes-de-trabalho-em-fazendas-de-cultivo-de-dende-no-para

Deze petitie is ook beschikbaar in de volgende talen:

77.668 deelnemers

Help ons 100.000 te bereiken:

Laatste activiteiten

Schrijf je nu in voor onze nieuwsbrief

Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief en blijf op de hoogte – voor de bescherming van het regenwoud!