Klimaat en regenwoud
De door mensen gemaakte klimaatcrisis is al realiteit en volop gaande. Wij merken de gevolgen al duidelijk: Wat vroeger een “zomer van de eeuw” was is nu normaal. Winters zonder sneeuw of met arctische temperaturen – iedereen merkt dat het klimaat in de war is. Regenwouden zijn op tal van manieren verweven met het klimaatsysteem: De verwoesting van de bossen bevordert de klimaatcrisis. Bossen leiden onder de veranderingen – en toch zijn zij de sleutel voor de klimaatbescherming.
5-minuten-info over klimaat en regenwoud
Welke samenhang is er tussen het klimaat en het regenwoud?
Machtige bomen vormen een dicht bladerdak (© Dr Morley Read / shutterstock.com)
Regenwouden zijn complexe ecosystemen waarin planten, paddenstoelen en dieren nauw met elkaar verweven zijn. Ze spelen een cruciale rol voor het lokale en wereldwijde klimaat. Planten vangen koolstofdioxide (CO2) uit de lucht op. Met behulp van water en zonlicht creëren ze suiker en van daar andere bouwstenen van planten. Op die manier wordt de koolstof in stammen, bladeren en wortels gebonden. De zuurstof die daarbij vrijkomt wordt in de atmosfeer afgegeven. Dit hele proces wordt fotosynthese genoemd.
Volgens schattingen binden regenwouden 250 miljard ton CO2, een groot deel daarvan in veenbossen. Wereldwijd komt dit overeen met 90 keer de door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen per jaar. 40% van het zuurstof in de atmosfeer is afkomstig uit de regenwouden. Het beeld van de bossen als “groene longen” is niet helemaal coherent, maar wel goed te onthouden.
Regenwouden produceren zelf een groot deel van de hoge neerslag die gelijkmatig over het jaar verdeeld is. Een belangrijk aspect hiervan is “evapotranspiratie”, d.w.z. het vocht dat de planten afgeven via hun bladeren. Hoewel het warm en vochtig is in de bossen, stralen de wolken een groot deel van het zonlicht terug de ruimte in – en koelen zo de atmosfeer. Zonder dit effect zou het nog warmer zijn in de gebieden.
Intacte bossen spelen een belangrijke rol bij de klimaatverandering doordat ze fungeren als koolstofreservoirs en regenmakers. Bovendien hebben ze een sleutelrol in de strijd tegen klimaatrampen.
Het probleem: Klimaatcrisis en bosvernietiging
Verwoesting van het milieu door aardoliewinning in Ecuador (© Nathalie Weemaels)
Maar de regenwouden zijn steeds minder in staat om hun functie als klimaatstabilisatoren te vervullen. Integendeel: bij de vernietiging ervan, bijvoorbeeld voor plantages, weilanden of mijnbouwprojecten, komen grote hoeveelheden broeikasgassen vrij. In 1997 waren bosbranden in Indonesië bijvoorbeeld verantwoordelijk voor een derde van de totale wereldwijde uitstoot. De vernietiging van veenbossen heeft een bijzonder verwoestend effect.
Volgens een studie gepubliceerd in het tijdschrift Nature kunnen de regenwouden vanaf 2035 veranderen van CO2-reservoirs in CO2-bronnen, alleen al door veranderende klimatologische omstandigheden en groeiomstandigheden – die de klimaatcatastrofe verder aanwakkeren.
Omdat het ecosysteem van het regenwoud op veel manieren met elkaar is verweven, kan het hele netwerk eronder lijden als het op één punt wordt beschadigd. Dit is het geval met de watercyclus. Als er drogere periodes optreden als gevolg van de wereldwijde klimaatverandering, die nu al wordt waargenomen, kan deze cyclus instorten. De altijd groene, weelderige regenwouden worden savannen met minder soorten. Het lokale klimaat verandert: het wordt droger en heter.
De 18 zogenaamde omslagpunten in het klimaatsysteem zijn bijzonder bedreigend: als de klimaatverandering in bijvoorbeeld het Amazonegebied eenmaal een bepaalde omvang heeft bereikt, kan het proces en daarmee het verlies van het regenwoud in zijn huidige vorm niet meer worden gestopt.
Het is duidelijk: de klimaatcrisis is door de mens veroorzaakt. 98 procent van de wetenschappers die zich met klimaatwiskunde bezighouden, is het hiermee eens. Omdat het klimaat een zeer complex systeem is, ontdekken onderzoekers voortdurend nieuwe verbanden, interpreteren ze gegevens anders en herzien ze voorspellingen. Dit is heel normaal in de wetenschap. De bevindingen van klimatologen worden echter steeds alarmerender.
De oplossing: Regenwoudbescherming is klimaatbescherming
Intacte regenwouden zijn het leefgebied van tal van dieren waarvan velen nog onbekend voor de mens (© Mathias Rittgerott)
Voor de klimaatbescherming moeten regenwouden worden behouden omdat de crisis zou verergeren als de bossen vernietigd blijven worden. Bovendien zijn ze onontbeerlijk als koolstofreservoirs. Klimaatbescherming is dus regenwoudbescherming en andersom.
- Laten we de regenwouden behouden en schade herstellen. Bossen zijn veel meer dan alleen koolstofreservoirs en -putten, het zijn diverse ecosystemen en de habitat van miljoenen mensen.
- Laten we het klimaat beschermen en tegelijkertijd de biodiversiteit bewaren. Klimaatcrisis en het uitsterven van soorten zijn twee existentiële crises die we hand in hand moeten overwinnen.
- Laten we de rechten van inheemse volkeren versterken die in de regenwoudgebieden leven. Zij zijn meestal de beste beschermers van het bos.
- Laten we onze manier van leven en zakendoen fundamenteel veranderen. We moeten ons verbruik van energie, voedsel en grondstoffen verminderen in plaats van het op peil te houden met "groene producten". We moeten stoppen met het verbranden van kolen, olie en aardgas.
- Laten we verkeerd klimaatbeleid hervormen: We moeten een einde maken aan het foute gebruik van biobrandstoffen, vooral als die gebaseerd zijn op palmolie, soja of suikerriet, en stoppen met het verbranden van bomen in energiecentrales.
- Wij zeggen nee tegen "aflaathandel" met compensatieprogramma's, waarbij bedrijven bijvoorbeeld betalen voor milieubeschermingsmaatregelen in ruil voor toestemming om broeikasgassen te blijven uitstoten.
- Wij verwerpen zogenaamd klimaatvriendelijkere overbruggingstechnologieën zoals het vervangen van steenkool door aardgas.
Jouw handtekening kan het verschil maken. Onze petities zijn gericht tegen projecten die het regenwoud verwoesten en noemen de verantwoordelijke personen en organisaties. Samen zijn wij sterk!
Een film van olie vervuilt een rivier in de Nigerdelta (© Marten van Dijl/Milieudefensie)
De aardolie-industrie verpest Nigeria’s rivieren – en Duitsland profiteert?
Milieuactivisten in Afrika strijden tegen de exploitatie van olie en gas op het continent. Talloze projecten brengen mens, milieu en klimaat in gevaar. Toch wil de Duitse regering meer olie en gas uit die landen importeren, vooral uit Nigeria. Roep kanselier Scholz op om onmiddellijk een einde te maken aan dit verwoestende beleid.
Meer informatieAan: De Duitse Bondskanselier Olaf Scholz, de Duitse Minister van Economische Zaken Robert Habeck, de Duitse Minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock
“Milieuactivisten in Afrika vechten tegen de exploitatie van olie en gas. De Duitse Bondsregering moet hen steunen en duurzame energie bevorderen.”