Met landkaarten de rechten van de inheemse bevolking beschermen

Met GPS-apparatuur vecht Matek Geram voor het regenwoud. Hij staat in rubberlaarzen in de dichtbegroeide jungle, zweet loopt over zijn gezicht. En toch is hij volledig geconcentreerd op zijn GPS-apparatuur. Nauwkeurige coördinaten zijn Mateks beste wapen – tegen gewetenloze houthakkers en plantagebedrijven.

Matek behoort tot het Maleisische Iban-volk. Hij is begin veertig en een moedige man. Hij woont in een eenvoudig houten huis dat op palen staat, aan de oever van de rivier Sungai Lemai in de bondsstaat Sarawak. Achter het huis zwaaien neusapen door de bomen.

Soms vaart hij 's avonds nog een rondje om zijn twee zoons de schoonheid van de natuur te laten zien. Of om hun te tonen dat zij aan het veranderen is – vanwege de mens.

Sarawak was ooit bedekt met dicht regenwoud en dichte veenbossen. Er leefden hier grote populaties van neushoornvogels en Borneo orang-oetans. Rivieren vol met vissen dienden de inheemse mensen als verbindingswegen. Maar dit is op veel plekken veranderd. Houthakkers hebben grote gebieden kaalgeslagen. Palmoliebedrijven hebben reuzachtige plantages aangelegd. Daarbij werd noch rekening gehouden met de natuur, noch met de rechten van de inheemse bevolking. 

Het Iban-volk waartoe Matek behoort leeft sinds oudsher in harmonie met de natuur. Het bos dient als bestaansbasis, inkomstenbron, apotheek en spirituele plaats. Maar de traditionele landrechten zijn meestal niet officieel geregistreerd en zonder eigendomsakten kunnen bedrijven makkelijk het land afpakken van de inheemse mensen.

Kaarten zijn de basis om landrechten te kunnen verkrijgen

Dit is precies waar Matek en de organisatie Sarawak Dayak Iban Association (SADIA) met hun werk beginnen: Ze willen de landrechten voor de dorpen veiligstellen en officiële documenten verkrijgen. Eigendomsakten zijn vaak doorslaggevend als het gaat om het behoud en de bescherming van het bos door inheemse volkeren in de toekomst.

Matek gebruikt moderne wapens zoals GPS, smartphone en WhatsApp om te vechten tegen motorzagen en gewelddadige landroof. Hij krijgt non-stop berichtjes en belletjes want veel slachtoffers die zijn getroffen door landroof en milieuverwoesting willen contact met hem opnemen.

"Meestal ben ik aan het whatsappen", vertelt hij terwijl hij foto's en gps-gegevens aan een collega stuurt. "De meeste tijd is het smartphone mijn bureau."

Nadat hij onderweg was in de dorpen en het bos keert hij terug naar de stad Mukah en gaat hij achter de computer zitten werken. Daar stelt hij landkaarten op basis van de verzamelde gegevens op. Zij tonen welke bossen, rivieren en heuvels van oudsher van de gemeente zijn. In meerdere processen hebben deze documenten reeds gediend als bewijsstukken. Matek geeft zijn kennis door over traditionele landrechten en hoe ze kunnen worden gewonnen. Bovendien organiseert hij afspraken in de zogenoemde “longhouses".

Matek is een moedige man – 10 keer is hij al onder slappe voorwendsels gearresteerd en dagenlang in hechtenis genomen. "De bedrijven houden niet van mij", zegt hij. "En dat is terecht!" Uit veiligheidsredenen is hij vaak op pad in begeleiding van zijn broer Tambi en zijn vriend Salim Metang. Hij wordt ook vaak geroepen om dorpelingen vrij te krijgen uit politiebewaring.

Partnerschap met Matek en SADIA 

De organisatie SADIA is sinds 2016 een nauwe partner van Red het Regenwoud. Wij financieren Mateks kleine bureau in Mukah waar ondertussen dorpelingen met alle vragen m.b.t. landrechten terechtkomen. Matek kan op onze steun rekenen, zowel als het gaat om de kartering van traditionele gebieden, om rechtszittingen en om workshops, als ook om de aankoop van technische uitrusting zoals GPS-apparatuur. Toen zijn boot kapseisde en de buitenboordmotor verloren ging, waren wij ter plaatse.

Matek is een goede vriend geworden. Meerdere keer per week stuurt hij berichtjes uit de jungle. Soms schrijft hij iets persoonlijks maar meestal zijn de foto's en video's getuige van milieuverwoesting. Maar hij communiceert ook positieve belevenissen die de schoonheid van de natuur laten zien: watervallen, stromen, reuzen van de jungle. Deze momenten motiveren hem.

"Ik hou van het bos. Zonder het bos hebben wij geen toekomst."

Achtergrond: De rol van inheemse volkeren voor het behoud van de bossen

Overal ter wereld spelen inheemse volkeren een belangrijke rol wat betreft het behoud van de natuur. Meestal beschermen zij het bos het best.

De redenen daarvoor zijn vooral hun culturele waarden en traditionele kennis. Deze kennis, tradities en talen moeten dus nieuw leven worden ingeblazen en bevorderd. Daarbij zijn vooral vrouwen en de dialoog tussen de generaties belangrijk. Centraal staan ook collectieve en veilige landrechten. Maar er is pas een heel klein deel formeel erkend als "inheemse gebieden". Landrechten op zich voorkomen bovendien geen gewelddadige conflicten, als de overheid deze rechten niet of niet voldoende erkent.

Als je Matek en de Iban wilt steunen, gebruik dan alsjeblieft het donatieknopje onder "Donatie voor de beschermers van het regenwoud".